شاتون خودرو چیست؟
شاتون خودرو یکی از قطعاتی است که در خودرو وجود دارد اما بسیار معروف نیست ولی حرکات آن در داخل خودرو و موتور باعث میشود که موتور به راحتی بتواند روشن خاموش و حرکت کند و وظیفه خاصی بر روی شاتون خود را میباشد نقش اساسی آن در موتور خودرو دارد که بدون آن حرکت خودرو ممکن نخواهد بود و سیستم و قطعاتی در وجود دارد که بسیار مهم هستند. شاتون خودرو یکی از اجزای حیاتی موتور خودرو میباشد که با میل لنگ و پیستون ارتباط دارد سر کوچک آن به پیستون و سر بزرگ آن به میل لنگ متصل میگردد و ضرباتی که از این دو تولید میشود به این قسمت منتقل میگردد شاتونها باید استحکام لازم و قدرت مناسب را در برابر این ضربات داشته باشند بنابراین از فولاد ساخته شدهاند.
کار شاتون در خودرو چیست؟
کار خودرو حرکت است و این حرکت شامل رفت و برگشت چرخش یا دورانی شکل و یا به صورت عادی میباشد که در اثر احتراق موتور این حرکات به وجود میآید حرکاتی که در اثر انفجار سیلندرها پیستونها به وجود میآید و باعث حرکاتی در پیستون و میل لنگ میشود به شاتون میرسد و شاتون نیز حرکات را به دورانی تبدیل میکند و بدون شاتون هیچ حرکتی تولید نخواهد شد. بنابراین یکی از قطعات مهم خودرو شاتون میباشد.
اجزای شاتون
ساختار شتونها از سه قسمت اصلی تشکیل میشود باید از مقاومت سبک بودن خاصی برخوردار باشد و مقاومتش در برابر پیستون و کششهای آن بسیار باشد قسمتهای مختلفی وجود دارد که میتوان نام برد
سر یاتاقان کوچکتر
این بخش یک تکه ساخته شده است و سر کوچک در قسمت شاتون با پیستون تماس دارد و از این طریق وصل میشود سر کوچک نیز یاتاقان میدهد و در کنار بوش نیز از جنس مس و برنج است و مانع سایش میشود.
یاتاقان کوچکتر از طریق قطعه تخت مانندی به پیستون وصل میشود و ضرایب پیستون به یاتاقان کوچک میرود و یا دوقان بزرگ منتقل میکند به میل لنگ اثر کوچک آن به صورت یکپارچه و بزرگ از دو تیکه ساخته شده از پیچ و مهره به میل لنگ متصل میگردد برای خودروها برای نصب و جداسازی آنها به صورت ماژولار طراحی شده است.
بدنه یا سر
در این قسمت بین دو سر شاتون قرار دارد و به شکل سر کوچکی به صورت یک پارچه تشکیل شده از قسمت بالایی یاتاقان بزرگ تک تکه است و فرمی شبیه یکسانی دارد ضربات و نیرو را از یاتاقان به بدنه منتقل میکند و از آن به یاتاقان بزرگ میرسد.
سر بزرگ یا یاتاقان بزرگ شاتون
در این قسمت بخش متحرک شاتون در دو نوع ساخته میشود که یک طرف آن به میل لنگ وصل میشود به طرف دیگر آن به پیستون و باعث میشود که حرکات چرخشی و رفت و برگشتها به شاتون وارد شود بنابراین باید جلوگیری از سایش داشته باشد که دو نوع اتاق آن برای شاتون طراحی شده است.
شاتون یا یاتاقان محرک دوتیکه
چکههایی از این نوع با پیچ و مهره به هم وصل میشوند و دو تکه هستند نیمی پایین و نیم بالا که به آن کپه میگویند با دو پیچ از قسمت بالایی به هم متصل هستند.
شاتون یا یاتاقان محرکه یک تیکه
این نوشاتون با استفاده از طراحی یک تیکه سر ساقه و بدنه یک دست دارد و تک فرم است به میل لنگ و طرف دیگر به پیستون وصل میشود و به صورت غلطکهای کوچک کار خود را آغاز میکند.
جنس شاتون از چیست؟
شاتون قسمت مهمی در موتور خودرو است بنابراین باید جنس مقاوم داشته باشد که از فولاد ساخته میشود تا در برابر ضرباتی که پیستون و میل لنگ به آن وارد میکنند مقاوم باشد و سریعاً نشکند در برابر حرارت موتور نیز باید مقاوم باشد به غیر از اینکه باید مقاوم باشد باید سبک نیز باشد تا بتواند در سیلندر و میلنگ قرار بگیرد و دچار خمیدگی نیز نشود بنابراین در قسمتی که شاتون تولید میشود از آلومینیوم فولاد هر دوی این فلزها استفاده میشود و با روش ریختهگری ساخته میشود تا مقاومت خوبی داشته باشد.
شاتون و دور موتور خودرو
طول شاتون بلند است و با موتور ارتباط مستقیمی را ایجاد میکند و قدرت موتور را افزایش میدهد و دور موتور را پایین میآورد شاتونهای کوتاهتر باعث میشود که انفجار به سرعت بیشتری اتفاق بیفتد و تعداد دفعات رفت و برگشت میل لنگ و پیستون بیشتر است تعداد بیشتر نیرو منتقل میشود و مانع کاهش از دست رفتن نیرو میشود. اما شاتونهای بلندتر تعداد رفت و برگشت و حرکات کمتری در میلنگ و شاتون ایجاد میکنند و باعث چرخاندن دور موتور کمتری هستند از شاتونهای کوتاه در موتورهایی که با طول سیلندر بیشتر کار میکنند استفاده میشود ولی در خودروهایی که طول سیلندر کمتر است از شاتونهای بلندتر استفاده میکند.
روشهای روغن کاری شاتون
وظیفه انتقال روغن به یاتاقانها شاتون بر عهده بدنه قسمتی از شاتون است که به دو روش انجام میشود
روغن کاری توسط مجرایی در شاتون انجام میشود
مسیری برای روغن در تمامی قسمت شاتون وجود دارد که در ابتدا با استفاده از بدنه انجام میشود و یاتاقان کوچک و گوش پین میشوند و روغن را میرسانند
روغن کاری از طریق سوراخی در کنار شاتون انجام میشود
در این روش روغن از طریق سوراخی که در میل لنگ و شاتون دارد وارد میشود و سپس شاتون روغن کاری شده و به دیواره سیلندر میرود روغن کاری لازم برای بهتر و بهبود عملکرد قطعات انجام میشود.
انواع شاتون در موتورها
شاتون در موتورهایی که خطی هستند به شکل یک دست و یک پارچه میباشند و جنس آنها از فولاد ریختهگری است ولی در موتورهایی که به صورت وی شکل و هفت هستند در فرم آنها تفاوت زیادی دارد که از جمله انواع مختلفی از این شاتون در این موتورها پیدا میشود.
شاتون موازی
این مدل از شاتونها که به صورت عادی هستند به میل لنگ بستهاند و شاتون هر سرسیلندر و یا طاق آن حرکت میکند.
شاتون ضربدری
این مدل شاتون بر سیلندرهایی که روبروی یکدیگر هستند و بر میل لنگ قرار دارند استفاده میشود تفاوت آن با دیگر یاتاقانها بر روی شاتون است که سواره میشود و به میل رنگ بسته میگردد این مدل انتهای شاتون دوم شاخهای وجود دارد که با شاتون اول در ارتباط است.
شاتون لولایی
در این مدل شاتونها روبروی هم به وسیله میل لنگ سواره میگردد و به وسیله دیگری به بدنه شاتون اصلی متصل میشوند.
شاتون زدن چیست؟
شاتون یکی از اصلیترین قسمتهای موتور خودرو است که اگر اون قسمت نباشد حرکتی در خودرو انجام نمیشود وقتی که حجم روغن در کارتل به اندازه مورد نیاز باشد و روانکاری خودش را از دست داده باشد پیستونها خشک میشود و زمانی که بالا و پایین میرود باعث میشود که شاتونها قفل کنند و فشار خیلی زیادی به شاتونها وارد و وقتی که پیستون حرکت پایین انجام میدهد باعث میشود شاتون قفل کند خمیده شود شکسته شود یا دیواره سیلندر آسیب ببیند بنابراین شاتون میل لنگ سیلندر یاتاقانها همه آسیب میبینند و باید سریعاً تعویض شوند زیرا در سرعت بالا و دور موتور بالا ممکن است خودرو از کار بیفتد و یا مشکلات جدیدتری برای موتور خودرو ایجاد شود
گاهی اوقات اگر سرعت خودرو پایین باشد دور موتور کم باشد باعث باز شدن قفل شاتون میشود اما در بعضی از مواقع این مورد انجام میشود بیشتر فشار از پیستونهاست که شاتون را خم کرده و دیواره سیلندر برخورد داشته است بنابراین شاید صداهای ناهنجاری به گوشتان برسد وقتی که این اتفاقها افتاد دور موتور به طور ویژه افت میکند و حرکت خود را با سختی دچار میشود.
علت شاتون زدن خودرو چیست؟
شاتون در موتور خودرو بسیار قطعهای حساسی است و شاتون زدن موتور دلایل بسیاری دارد که مهمترین آنها به صورت زیر میباشد.
روغن رسانی نامناسب
زمانی که روغن کاری نامناسب باشد و به طور یکسان و پیوسته به سمت میل لنگ شاتون و پیستون نرود و کافی نباشد یا کیفیت روغن مناسب نباشد باعث میشود که شاتون و یاتاقانها خراب شوند یکی از نقصهای مهم در سیستم خودرو شاتون زدن است عواملی مثل روغن سوزی یا نشتی روغن کیفیت بعد روغن کثیف شدن آن تمامی آنها باعث میشود که شاتون یا یاتاقان زده شود.
فرسودگی شاتون
این قطعه طول عمر مشخصی دارد اما هر لحظه ممکن است تغییر ظاهر دهد خم شود یا شکستگی در این قطعه ایجاد شود بنابراین بعد از مدت طولانی فرسوده میشود بعد از استفاده در چند سال باید آن را تعویض کنید حتی اگر شکستگی و خم شدگی نداشته باشد باید آن عوض شود زیرا فرسوده شده است.
داغ شدن بیش از حد موتور خودرو
یکی دیگر از دلایلی که شاتون زده میشود حرارت بالای موتور است حرارت اضافی موتور وقتی دفع نمیشود وارد سیلندر و یاتاقانها میشود که باعث میشود شاتون بسیار آسیب ببیند خرابی ترموستات خرابی رادیاتور تمامی اینها باعث بالا رفتن حرارت در موتور خودرو میشود که اگر این مورد رفع نشود باعث شاتون زدن میشود.
خرابی گژن پین
لوله استوانی شکل است که که به شاتون وصل میشود و زمانی که این قطعه آسیب ببیند یا دچار ساییدگی شود باعث میشود که لرزشهایی در شاتون ایجاد شود و شاتون را دچار مشکلاتی میکند خرابی این قطعه بر روی پیستونها نیز تاثیر میگذارد و باعث شاتون زدن میشود.
وجود آب در قسمت سیلندر
وجود آب در قسمتهای سیلندر مشکلات زیادی به وجود میآید باعث میشود که محفظه احتراق پر از آب شود و چون آب قابلیت تراکم را ندارد به شاتون و پیستون فشار وارد میشود و باعث میشود که خودرو را شاتون بزند در مسیرهای سیلابی این اتفاق بیشتر میافتد زمانی که آب به داخل محفظهها عبور کند و برسد باعث این مشکلات میشود.
فشار زیاد روی موتور
اگر موتور خودرو فشار زیادی بر آن داشته باشد و همیشه دور موتور بالا باشد شتاب ناگهانی و رانندگیهای نادرست باعث میشود که شاتون خودرو بسیار داغ شود در نتیجه خراب میشود و گاهی اوقات نیز یاتاقان خودرو نیز خراب میشود و باعث تنشهای بسیار سنگینی برای شما ایجاد میکند خرابی این قطعه باعث پاره شدن تسمه تایم نیز میشود
احتراق نامناسب
احتراق نامناسب یا باعث بد جرقه زدن یا کمبود سوخت و هوای مناسب و یک دست باعث ریپهایی در خودرو میشود که این مشکل به صورت طولانی شاتون و پیستون را دچار اختلال میکند.
تنظیم نادرست شاتون
یاتاقانها باید روی شاتون و روی میل لنگ باشند و باید با دقت تنظیم شود و جایگذاری شود تا حین برخورد یکدیگر برخورد نکند و باعث شکستن یکدیگر و پیچ و مهرهها شل نشود اگر این تنظیم ها برهم بخورد محل گژپین شاتون درست عمل نمیکند و باعث میشود که خودرو دچار اختلالاتی بشود و شاتون زده شود.
کیفیت پایین شاتون
از آنجا که این قطعه بسیار ویژگی مهمی در تعادل برای خودرو دارد باید بین میل لنگ و پیستون قرار بگیرد ساخت شاتون با مواد با کیفیت بسیار مهم است تا تحت نیرو و فشاری که این دو به آن وارد میکنند دچار شکستگی زودرس و خمیدگی نشود بنابراین کیفیت پایین آن میتواند باعث سود خراب شدن آن و شاتون زدن شود.
استفاده از دنده معکوس در زمان نامناسب
استفادهای از دنده معکوس در سرعتهای بسیار بالا و موقعیتهای نادرست باعث میشود که شاتونها آسیب بسیاری ببیند و عملکرد آنها بسیار دچار نقص شود بنابراین دند معکوس با استفاده از سرعت پایین و در نواحی مناسب باید انجام گیرد و گرنه خودرو دچار شاتون زدگی میشود.
فرسوده بودن یاتاقان
یاتاقانها به هر دلیلی بسیار مصرف شدهاند و عمر آنها گذشته است فرسوده شدهاند اصطکاکی بین شاتون و میل لنگ ایجاد میکنند که باعث میشود آسیب بسیاری به این سه قسمت وارد شود اگر یاتاقانها خراب شده باشند و عمر آنها تمام شده باشد باید تعویض شود تا خود را شاتون نزند.
تصادفات شدید
یکی دیگر از دلایلی که خودرو شاتون میزند تصادفات شدیدی است که ضربههای محکم و اصلی به کاپوت میخورد و باعث شکستن شاتون میشود در چنین شرایطی شاتون دچار مشکلات جدی است و باید حتماً تعویض شود.
علائم خرابی شاتون خودرو
هر آسیب و نقش کوچکی در قسمتهای گفته شده باعث میشود که خودرو دچار شاتون زدن بشود از علائم مهمی که میتوان به آنها اشاره کرد و شما هنگام دیدن این علائم میفهمید که خودروی شما دچار آسیب شدیدی از ناحیه شاتون شده است عبارتند از.
صداهای غیر معمول از قسمت موتوری
زمانی که در حرکت هستید مخصوصاً در دور موتورهای بسیار بالا صداهای عجیبی از موتور خود را شنیده میشود که با توقف آنها کمتر میشود در این مواقع یکی از نشانهها و علائم وقوع شاتون است
صدای تق تق از زیر کاپوت
این صدا در اثر خشک شدن شاتون است و اگر میل لنگ و پیستون نیست صدا میدهد باعث شنیدن این سه تا از زیر کاپوت است که بسیار شدید خواهد بود این نیز یکی دیگر از نشانههای شاتون زدگی است.
پرت شدن قطعات به سمت بیرون
زمان تصادف اگر به جای برخورد کنید ممکن است قطعاتی از خودرو و کاپوت بیرون پرت شود مخصوصاً قطعاتی مثل شاتون که اگر شکستگی در آن ایجاد شود
روغن ریزی
این مورد نیز باعث میشود که مشکلاتی در شاتون ایجاد شود و روغن به طور مناسب به شاتون و پیستون میلنگ نرسد و صداهایی که ممکن است از موتور خودرو بشنوید از وجود این ایراد است بنابراین برای رفع آن سریعاً اقدام کنید تا از صدمات جبران ناپذیر خودداری شود.
چه کارهایی انجام دهیم تا خودرو شاتون نزند؟
از آنجا که شاتون یکی از مهمترین اجزای موتور به حساب میآید و ایرادی در آن باعث میشود که موتور دچار مشکلات پرهزینهای بشود بنابراین کارهایی که میتوانیم انجام دهیم تا از شاتون زدن خودرو جلوگیری کنیم شامل مواردی میباشد
تعویض به موقع روغن و فیلتر روغن که هر ۵ یا ۶۰۰۰ کیلومتر باید عوض شود
حرکت نکردن با دنده مرده و فشار نیاوردن به خودرو سعی کنید با دنده مناسب و بدون فشار اضافی بر موتور خود را وارد کردن حرکت کنید.
عملکرد مناسب سیستم خنککاری باعث میشود که دعوای درون موتور خنک باشد و هر دو الی سه سال باید رادیاتور خودرو باز شود و شسته شود بنابراین باعث میشود که دمای داخل موتور کاهش پیدا کند و شاتون زدگی نشود
تعویض به موقع شمعها و استفاده کردن از تمامی قطعات مناسب باعث میشود که یاتاقان و شاتونها مرتب باقی بمانند و خراب نشوند.
جمع بندی
شاتون زدن خودرو یکی از ایرادات پرهزینه است که گاهی اوقات مالکان را با آن طرف میکند و باید در رابطه با خراب نشدن آن یک سری نکات را انجام دهید زیرا یکی از قطعاتی است که اگر خراب شود خودرو کارایی لازم را ارائه نمیدهد پس سرویس دورهای موتور بسیار مهم است استفاده از روغن و فیلتر با کیفیت سوخت با کیفیت و طریقه رانندگی صحیح تمامی اینها باعث میشود که خودرو شاتون زده نشود و اینها را رعایت کنید دچار هزینههای شدید نخواهید شد.
امیدوارم این مقاله برای شما مفید باشد و از آن استفاده کنید